Tour Lolita (4)

Verandering zonder barricades en spandoeken

Aan het eind van hun reis door het Noorden van Europa maken Maaike van Adrichem en Ilze Smit de balans op. Na vier steden, elf interviews en 4000 kilometer trekken zij hun conclusies over de levensvatbaarheid van het feminisme onder jongeren in Europa. En daarmee raken zij de kern van waar deze discussie zich de komende tijd  naar alle waarschijnlijkheid op zal concentreren: draait het om strijd of om keuzevrijheid? Wat weegt het zwaarst: het persoonlijke of het politieke? Lees eerst het verslag, maar schroom niet om je eigen mening te laten horen.

Na 4000 kilometer touren door Scandinavië, Rusland en de Baltische Staten voelt Berlijn al bijna als thuis. Dat gevoel wordt alleen maar versterkt als we Maike en Matthias ontmoeten, leeftijdsgenoten die net als wij bij ontwikkelingsorganisaties werken. Deze progressieve, ambitieuze Berliners vinden gelijke rechten voor mannen en vrouwen essentieel, maar weten net als wij niet zo goed hoe ze zich daar nog voor in moeten zetten.

Doordat het debat over feminisme in Duitsland vaak hard en luidruchtig gevoerd wordt, en al twintig jaar gedomineerd door dezelfde radicale feministes, is er voor de jonge generatie weinig ruimte om hun eigen punt te maken. Deze feministes zijn eigenlijk altijd in gevecht, ergens tegen. Dat roept felle tegenreacties op en weinig resultaat. Matthias ziet meer in een nieuw feminisme, waarin mensen niet in oude argumenten vervallen en het niet meer een strijd is. Hij noemt het een 'updated' feminisme met nieuwe mensen en een gematigder agenda. Hierin worden moderne onderwerpen aangekaart, zoals de verdeling van werk en zorg.

In de analyse van Maike en Matthias herkennen we de stand van zaken in Nederland. De oude generatie ‘radicale’ feministen bepaalt voor een belangrijk deel het publieke debat en vooral de beeldvorming over feminisme. Maar eigenlijk is het ook logisch dat de oude feministen zo beeldbepalend zijn: de agenda van werk, zorg en kinderen van de nieuwe generatie is lang niet zo sexy en provocerend als, zeg, de strijd voor abortus. Deze moderne onderwerpen gaan over privélevens en de keuzevrijheid van mensen over de inrichting van hun eigen leven, dus de rol van en de vraag aan de overheid is niet duidelijk. Cultuur, familie en mensen zelf zullen moeten veranderen en dat is een taai proces. Doordat mensen elkaar veroordelen over hoe je je leven invult, voelen vrouwen en mannen zich in hun rolmodellen het meest comfortabel. Waarom zou je iets comfortabels achterlaten? Psychologen weten het allang, gedragsverandering is één van de meest lastige dingen om te bewerkstelligen. Dus mochten we verandering willen in de verdeling van werk en zorg, dan zullen we heel geduldig moeten zijn.

Bovendien, wat we onderweg vaak te horen kregen, we zijn toch al gelijk? Ook de Duitse Maike heeft nooit het idee gehad dat dingen anders voor haar zijn dan voor mannen. Matthias, die door zijn Zweedse vriendin vaak op uitingsvormen van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen wordt gewezen, valt het wel op dat hij bijvoorbeeld meestal als eerste wordt aangesproken bij een vergadering. Ongelijkheid lijkt in Duitsland en Nederland daarom meer in subtiele, moeilijk benoembare zaken te zitten.

Na vier steden, elf geïnterviewde jongeren en 4000 kilometer is de cirkel in Duitsland rond. We zijn bijna thuis en zitten vol met oplossingen en ideeën. Het is ons duidelijk geworden dat vrouwen in Noord-Europa niet massaal de barricades op zullen gaan om gelijke rechten te krijgen maar dat ongelijkheid tussen de seksen nog steeds overal terug te vinden is. Onze conclusie is dat jongeren eigen keuzes willen kunnen maken; niet geremd door familie, cultuur, werkgever of wetgeving. Het lijkt zo makkelijk, en de oplossing die werd aangedragen is dat deze generatie het zelf, in het dagelijks leven moet gaan doen. Zonder barricades, spandoeken of protesten, maar gewoon in onze eigen omgeving zorgen dat wij de rol vervullen die we zelf willen.

Voor ons zit het er op, al zal Tour Lolita blijven voortleven. In Nederland is net het Snorrenkabinet geïnstalleerd, waar vrouwen én mannen zich in het debat over opwinden. De vragen die wij ons aan het begin stelden, - is feminisme nog nodig, en met welke agenda? - zijn nog steeds erg relevant. Misschien komen we nog tot nieuwe antwoorden, maar voor nu zullen we niet de barricades gaan bestormen. Samen met onze generatiegenoten in Europa gaan we proberen ons leven zo in te richten dat wij onze eigen keuzes kunnen maken.