‘Dit kan iedereen overkomen’ – Interview met Tessel ten Zweege over haar boek Femicide

Schrijfster Tessel ten Zweege

Vandaag verschijnt Tessel ten Zweeges boek Femicide, over moord op vrouwen door een partner of familielid. Het is het derde boek over geweld tegen vrouwen van de 25-jarige schrijfster. 

Dit onderwerp is heel persoonlijk voor je.

Ja, ik heb zelf een gewelddadige partner gehad. Ik was negentien en mijn toenmalige vriend maakte me vaak onzeker, hij was jaloers en controlerend, en na een tijd begon hij fysiek geweld te gebruiken.  Aan het eind van onze relatie heeft hij me zelfs met de dood bedreigd. Ik realiseerde me later: dit had op femicide kunnen uitlopen. Vóór die tijd dacht ik dat femicide alleen in het buitenland plaatsvond, zoals ik in de media las, maar in Nederland komt het ook ontzettend vaak voor. Elke acht dagen wordt er een vrouw vermoord door haar partner. Dat inzicht leidde tot dit boek.

Wat lees je over femicide in de Nederlandse media?

Femicide wordt vaak impliciet genoemd. Dan lees je: ‘vrouw komt om in familiedrama’. Waarom noemen ze dat geen femicide? Waarom spreken we alleen over femicide als we het hebben over het buitenland, terwijl het hier net zo vaak voorkomt? Waarom wordt er in de Tweede Kamer niet over gesproken? Ik ben hierover gaan schrijven omdat ik vond dat er iets aan moest gebeuren.

De afgelopen twee jaar schrijven journalisten vaker over femicide, maar ik ben het niet altijd eens met de toon. Soms wordt het onderwerp zo sensationeel neergezet, bijna als een soort vermaak. Ik heb zelf er ooit een artikel over gepitcht bij een tijdschrift, en ze gaven aan dat ze het onderwerp te zwaar vonden, maar het leek hen wel leuk als ik er een true crime-stuk van kon maken. Ze wilden iets waar de lezers van konden smullen. Dat vond ik erg tekenend voor de situatie.

Heb je het stuk geschreven?

Nee, ik heb ervoor bedankt.

Wat moet er nog meer verbeteren?

Er is pas in september van dit jaar voor het eerst een commissiedebat over femicide geweest in de Tweede Kamer, drie jaar nádat bekend werd dat femicide elke acht dagen voorkomt in Nederland. Er is dus veel te weinig aandacht voor. En als er aandacht voor is, zetten politici snel een campagnepet op en zeggen: we moeten femicide strenger bestraffen. Terwijl veel plegers van femicide zichzelf na afloop ook doden, dus strengere straffen hebben niet veel nut. Het lijkt me bij uitstek iets wat je wil voorkomen, in plaats van strenger bestraffen.

Hoe kunnen we het voorkomen, denk je?

Ik wil niet alles op het onderwijs afschuiven, maar ik denk dat het heel belangrijk is om ons te focussen op kinderen. Als die opgroeien in een huis met veel geweld, leren ze nooit wat gezonde relaties zijn en kunnen die later ook niet zelf aangaan. Ze moeten op school leren: hoe kun je elkaars grenzen respecteren? Hoe behoud je je autonomie in een relatie?

Ik heb zelf gastlessen gegeven op middelbare scholen, over rode en groene vlaggen in relaties. Een groene vlag is bijvoorbeeld duidelijke communicatie. Een rode vlag kan bezitterig gedrag of gebrek aan empathie zijn. Veel hiervan was compleet nieuw voor de scholieren.

Er wordt vaak gezegd dat je pijn van vroeger herhaalt in latere relaties. Zijn het vooral kinderen uit probleemgezinnen die later met partnergeweld en femicide te maken krijgen?

Nee, ik heb zelf een fijne jeugd gehad, met ouders die respectvol met elkaar omgaan. Toch ben ik in een gewelddadige relatie belandt. Ik wist namelijk niet goed waarvoor ik moest uitkijken, want ik was negentien, en ik wist nog niet wat normaal was in een relatie. Ik merkte weleens dat ik iets niet fijn vond, maar als ik dat aankaartte zei mijn vriend: ‘je bent veel te gevoelig’ of ‘dit is pas je eerste serieuze relatie, dus je weet niet hoe het zit’. Als ik op school had geleerd dat ik altijd een grens mocht stellen, was ik daar veel minder vatbaar voor geweest.

Het kan dus ook mensen overkomen die een gelukkige jeugd hebben gehad. Partnergeweld en femicide zijn het gevolg van onwetendheid, en het kan echt iedereen overkomen.

Heb je ooit nog contact gehad met je gewelddadige ex?

Nee, eigenlijk niet. Hij had me een brief geschreven maar die heb ik pas jaren later gelezen, omdat ik geen zin had om hem het laatste woord te geven.

Toen ik later meer leerde over femicide, realiseerde ik hoeveel geluk ik heb gehad met het einde van onze relatie. Ik maakte het uit en hij liet me daarna met rust, maar meestal eindigt het niet zo. Veel vrouwen hebben nog maandenlang met stalking te maken en dat wordt amper opgepakt door hulpverlening of politie, dus je zit echt vast als je daarmee te maken krijgt. En soms eindigt het zelfs met moord.

Denk je dat hij weet dat je deze boeken hebt geschreven?

Weet ik niet; als hij me googelt is hij er natuurlijk zo achter. Hij spreekt alleen geen Nederlands dus hij kan de boeken zelf niet lezen. Ik denk ook niet dat hij me durft te contacteren als hij boos is.

Zouden de boeken leerzaam kunnen zijn voor hem?

Misschien wel. Ik heb zijn brief later gelezen, en er stond in dat hij inzag hoe slecht hij is geweest. Ik denk dus dat hij heeft geleerd sindsdien. Ik hoop natuurlijk dat het goed met hem gaat en dat hij dit andere vrouwen niet ook aandoet, maar ik ben niet meer veel met hem bezig. Het onderwerp ‘partnergeweld’ is ook minder pijnlijk geworden voor mij persoonlijk. Na het schrijven van drie boeken over dit thema, denk ik dat het tijd is om het achter me te laten. Ik wil ruimte maken voor nieuwe zaken.

Zoals?

Nou, mijn uitgever vroeg of ik een roman wilde schrijven, maar ik ben pas vijfentwintig dus ik wil eerst wat meer levenservaring opdoen. Ik ben in ieder geval klaar voor lichtere onderwerpen, want het schrijven van mijn eerste drie boeken was helend, maar ook zwaar.  Ik ben veel bezig geweest met problematiseren. Dat was belangrijk want ik wilde een gesprek starten, maar het is nu goed om meer te focussen op de oplossingen. Het is tijd voor optimisme.

Steun LOVER!

LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op Twitter, Instagram, LinkedIn en Facebook.