"I've never felt as strong and alive and human as I've felt when somebody was fucking me with my face pressed up against my bathroom mirror”

De dubbelzinnigheid van macht en seks

sex
sex
Eva M. Verbeek • 9 jan 2018

Als een vrouw de behoefte aan ruwe, onderdanige seks uitspreekt, wordt dat meestal gezien als bijdrage aan de instandhouding van machtsstructuren. Maar is dat wel terecht?

Het classificeren van ruwe, onderdanige seks als empowering is nog steeds als vloeken in de kerk. Zo ontving studente en pornoster Belle Knox doodsbedreiging na doodsbedreiging sinds bekend werd dat ze in pornofilms speelt en er open voor uitkomt dat ze van ruwe seks houdt (en het als empowering ervaart). Audre Lorde schreef al over de gevaren van sadomasochisme, wat volgens haar een goedkeuring van machtsstructuren zou representeren. In een maatschappij waarin de inferieure positie van vrouwen en ongelijkheid tussen de seksen met man en macht (pun intended) in stand wordt gehouden, lijkt het voor de hand om tegenstander te zijn van ruwe (onderdanige) seks. Al helemaal als er bij die behoefte een man is betrokken. 

Seks lijkt vooralsnog als middel gebruikt te worden om gendergelijkheid te ontkrachten. Zo wordt in Does a More Equal Marriage Mean Less Sex? door relatietherapeute Lori Gottlieb, de uitkomsten van een onderzoek besproken waarin een verband wordt gelegd tussen gelijkwaardige heteroseksuele relaties en een afname in seksuele frequentie en libido. De conclusies lijken te claimen dat gelijkwaardigheid dus eigenlijk helemaal niet zo positief is, waarmee het een verkapt excuus wordt om het gevecht voor gendergelijkheid een halt toe te roepen. Ondanks dat Gottlieb erkent dat de uitkomsten van het onderzoek bij lange na niet waterdicht zijn, beschrijft ze toch hoe haar eigen praktijkervaring de uitkomsten bevestigt: 

“One woman in her late 30s, for instance, who has been in a peer marriage for 10 years, said during couples therapy that when she asked her husband to be more forceful, “rougher,” in bed, the result was comical. “He was trying to do what I wanted,” she explained, “but he was so . . . careful. I don’t want him to ask, ‘Are you O.K.?’ I want him not to care if I’m O.K., to just, you know, not be the good husband and take charge.” And yet, she said, his caring and his concern that she’s O.K. with what he’s doing are what she loves so much about him in every other area of their marriage, ranging from which brand of toilet paper to buy to what to feed their children to where their money is spent and which nights each of them can stay late at work. “I don’t want him to take charge like that with anything else!” she said.”

Maar zijn deze seksuele problemen wel een bewijsstuk dat gelijkwaardige relaties slechte seks veroorzaken? Macht en het vinden van evenwicht daarin vormen ook de kern van veel andere relatieworstelingen, beaamt Gottlieb.  De combinatie van streven naar een harmonieuze, gelijkwaardige relatie én een seksleven waar een machtsspel juist kan prikkelen, kan voor veel mensen verwarrend zijn.

Net zoals in de algemene discussies over seks en macht, ziet ook Gottlieb een belangrijk element over het hoofd, namelijk dat seks niet hoeft te fungeren als methode voor gelijkwaardige intimiteit. Iedereen wil wel eens geobjectificeerd worden door de persoon die we liefhebben, dat is niks om je schuldig over te voelen. Het kan ook een uitlaatklep zijn voor emoties, bijvoorbeeld woede en frustratie, die juist met de persoon die we het meest vertrouwen het veiligst gekanaliseerd worden.

Zodra de wens voor gelijkheid ook in de slaapkamer overheerst, schijnt dat te zorgen voor een verminderende passie en verlangen. Althans, dat lijkt de conclusie van het onderzoek dat Gottlieb bespreekt. Niet onlogisch, want seks gaat tenslotte over controle hebben of die uit handen geven, en is daarmee een spel van macht. Dat is niet per se negatief: machtsstructuren zijn onvermijdelijk en de seksuele ruimte is waarschijnlijk de enige plek waar macht tot iets positiefs kan worden omgezet. Maar hier rept Gottliebs artikel niet over.

Van de problematische combinatie tussen gelijkwaardigheid in het dagelijks leven én in het seksleven, wordt een enigszins voorbarige conclusie getrokken in Gottlieb's artikel: de dagelijkse taakverdeling die vooral ‘gelijkwaardige’ relaties typeert worden door sommigen als libidoverlagend ervaren. Als klap op de vuurpijl wordt een essentialistische wending gebruikt die riekt naar biologisch determinisme. Vrouwen zouden -  rationeel - op zoek  zijn naar een partner die is zoals zijzelf, met dezelfde doelen en wensen in het leven. Eerder een peer dan een geliefde. Terwijl het volgens Gottlieb  juist de verschillen zijn die de passie levend zouden houden. En dat zou dan weer biologie zijn, want je voortplanten met iemand die veel op je lijkt, is evolutionair niet praktisch. Dat te veel sameness tussen twee personen in een relatie kan uitmonden in een overdaad aan broederschap, en dat dit niet zo sexy is, valt nog voor te stellen, maar dat de evolutiekaart wordt ingezet wringt aan alle kanten.

Overigens verwart Gottlieb twee verschillende mechanismes met elkaar. Het ene is het dagelijkse leven en hoe de rollen die we daarin vervullen wezenlijk kunnen verschillen, en het andere is de initiële aantrekkingskracht tussen de partners. Dat zijn twee verschillende mechanismes die door Gottlieb als één worden neergezet. Bovendien is het nog maar de vraag in hoeverre het één het gevolg is van het andere. Als het seksleven een afspiegeling moet zijn van de gelijkwaardigheid in het dagelijks leven, en daarin blijkt te falen, dan zal op de lange termijn het libido daar ook onder lijden. Dat is wel zo logisch. Moet de oorzaak van het seksprobleem dat gelijkwaardige relaties zou typeren dan niet juist gezocht worden in de wens om eliminatie van macht in het dagelijkse leven ook door te voeren in de slaapkamer? Of is de slaapkamer juist de enige plek waar je macht niet hoeft te elimineren?

Het streven van een eliminatie van machtsverschillen in het seksleven is nergens voor nodig, zo betoogt Anna Pulley in haar artikel Women Who Have Rough Sex: Why It Can Be Liberating. Volgens haar is het een misvatting dat het seksleven een afspiegeling moet vormen van de (ver)houding in het ‘echte’ leven. Pulley bespreekt hoe macht tijdens seks juist tot een positieve en krachtige metafoor voor vrouwen gebruikt kan worden, en dat het seksleven juist géén afspiegeling vormt van de machtsstructuren in het dagelijkse leven. In tegendeel, seks representeert eerder de tegenstelling van het dagelijkse leven. Zo blijkt volgens Pulley dat vrouwen die een leven leiden waarin ze aan het roer staan vaker behoefte hebben om die posities in hun seksleven juist - tijdelijk en vrijwillig - op te geven, en zich dus op eigen initiatief van hun macht te ontdoen.

In Pulleys artikel wordt ook gewezen op het gevaar van het beschrijven van een bepaald type van seksuele expressie: als feminist óf juist niet. Het impliceert dat bepaalde expressies van seksualiteit gendergerelateerd zouden zijn. Bovendien redeneert Pulley's artikel dat elke vrijwillige actie van het lichaam per definitie empowering is. Empowerment zou juist onlosmakelijk verbonden zijn met eigen keuze. Je praktiseert je eigen agency, de macht over je eigen lichaam door ervoor te kiezen om je te verliezen in het moment, en daarmee het toevertrouwen van die macht aan je sekspartner.

“"I've never felt as strong and alive and human as I've felt when somebody was fucking me with my face pressed up against my bathroom mirror””, beschrijft een vrouw in Pulley’s artikel. Dat betekent overigens niet dat ruwe seks altijd onderdanig moet zijn, of dat het voor iedereen is. Alle vrouwen die in Pulley’s stuk aan het woord komen benadrukken stuk voor stuk dat gedomineerd worden ze enorm opwindt, mits ze zelf duidelijk groen licht hebben gegeven voor deze machtsverhouding – en dat ze er bovendien lang niet elke dag behoefte aan hebben. Bij ruwe seks als instrument van empowerment blijft dus altijd de vrouw de controle houden. Dat maakt het ook zo ideaal: een ruimte waar machtsuitwisselingen tussen mensen veilig en niet permanent zijn.

Wás dat maar een afspiegeling van het dagelijkse leven.

Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd op 11 april 2014 op Tijdschrift LOVER.