Women of color en Eurocentrische schoonheidsidealen op het Redmond Summer event

• 15 okt 2013

Tim de Visser bezocht het Redmond Summer event met als thema Women of Color en Eurocentrische Schoonheidsidealen. Het evenement was georganiseerd door een collectief van intersectionele feministen dat een alternatief en kritisch antwoord wil formuleren op mainstream media, popcultuur en politiek. Hierbij een sfeerimpressie en een verslag van verschillende onderwerpen die aan bod kwamen.

Wat: Redmond Summer Event

Wanneer: 10 augustus 2013

Waar: de Tolhuistuin, Amsterdam

Wat: Fashion, Food, Feminism

 

Het is een koele zaterdagmiddag. De stem van Lauryn Hill en de geur van verse kokosrijst verspreiden zich over de Tolhuistuin, waar voor het eerst het Redmond Summer Event wordt gehouden. Het evenement is kleinschalig opgezet, maar toch neuzen er al zeker tientallen mensen door de kraampjes vol boeken, zelfgemaakte tote bags en T-shirts. Ze komen van over de hele wereld: Griekenland, Colombia, Senegal, Ghana; de voertaal is Engels. De aanwezigen bespreken de geschiedenis van Mumia Abu Jamal of de pan-Afrikaanse geopolitiek bij een glas muntthee of een verse cocktail. De sfeer is erg open: het duurt niet lang voor je je hier op je gemak voelt.

Organisator Chandra Frank legt uit waar Redmond voor staat: ‘Wij zijn een Amsterdams non-profit collectief dat een sociaal bewust alternatief wil bieden voor populaire cultuur. We bloggen en podcasten over allerlei feministische onderwerpen zoals culturele toe-eigening, prostitutie en representatie in de media. Redmond is intersectioneel ingesteld, en ons doel is om deze onderwerpen toegankelijk te maken voor een breed publiek, ook zonder academische achtergrond.’

Het programma begint met een optreden van de Ghanees-Nederlandse zangeres Augustina Austin, die ons niet alleen in het Engels toezingt, maar ook in het Twi, een Ghanese taal. Na een welverdiend applaus wordt zij opgevolgd door twee singer-songwriters die binnenkort hun debuutalbum uitbrengen. Na'omi Pariama biedt stevige pop-soul met een rauw randje, waarna Rebekka Ling haar Soulful Nu-Jazz ten gehore brengt. De rest van de dag is de ambiance in de capabele handen van het Brusselse muzikale collectief Boogiewomen, die sociaal bewuste gedichten en speeches verweven met hun favoriete muziek.Austin__small

Nadat iedereen zich heeft volgepropt met heerlijke pan-Afrikaanse en Caribische cuisine is het tijd voor de discussie in het Tuinhuis, die zich richt op het eurocentrische schoonheidsideaal, en haar effect op zwarte vrouwen. Een gloeiende spoken word performance van Tosca Vrede leidt de avond officieel in, waarna presentatrice Hodan Warsame het woord neemt.

Beeldend kunstenares Patricia Kaersenhout vertelt over haar ervaring als zwarte vrouw in een witte cultuur, die vrouwen zoals zij negeert of stereotypeert. ‘Mijn eigen huid, mijn eigen ogen vond ik lelijk, toen ik jong was. Blank was het ideaal. Blank was mooi. Ik moest leren om van mijn eigen lichaam te houden.’ Kunst met een afrocentrische esthetiek werd op de kunstacademie niet gezien als echte, hoge kunst. Dat label bleef voorbehouden aan blanke tradities. Het viel haar op hoe zelfs een recente film over Saartjie Baartman, de zogenaamde Hottentot Venus die als rariteit werd tentoongesteld, zich altijd beperkte tot haar buitenkant. Zelfs nu nog wordt ze gereduceerd tot haar lichaam. De vraag wordt nooit gesteld: ‘Hoe heeft zij zich gevoeld?’ Kaersenhout belicht in haar werk juist de absurditeit van dat gemis. ‘Ik gebruik stereotype afbeeldingen van zwarte vrouwen en geef ze een andere betekenis door ze in eurocentrische historische taferelen te plaatsen. Zo hoop ik de ogen van het publiek open te breken.’

De volgende spreker, Tessa Boerman, probeert met haar documentaires de uitwissing van zwarte vrouwen in de westerse samenleving aan de kaak te stellen en op te heffen. In Zwart Belicht laat zij zien hoe kunsthistorici met terugwerkende kracht de rol van zwarte personages in het oeuvre van Rubens hebben geminimaliseerd. Het racisme van de twintigste eeuw is zodanig genormaliseerd dat de prominentie van zwarte subjecten in zijn werk lange tijd genegeerd is. Verder bespreekt ze in haar documentaire A Knockout  hoe vrouwelijke boksers worden geseksualiseerd voor promotiedoeleinden, en hoe hun carrière tot stilstand komt als ze weigeren aan deze eis te voldoen.

Schoonheidsideaal

Simone Zeefuik neemt het verschil in acceptatie tussen lichter- en donkergekleurde zwarte vrouwen op de korrel. Zogenaamd ‘Colourisme’ legt een kunstmatige scheiding aan tussen de lichtbruine vrouw die goed past in het Europese schoonheidsideaal, en de exotische, donkere ander, die vooral om haar Ander-zijn wordt bekeken. Blank is gecodeerd als ‘universeel’, en hoe blanker je bent, hoe meer mainstream een model wordt.

Zeefuiks commentaar op de mode-industrie sluit mooi aan bij de bevindingen van Kim Dankoor, die haar masteronderzoek heeft gedaan naar schoonheidsidealen binnen de hiphop. Ze ontdekte dat ook in deze subcultuur het blanke schoonheidsideaal en Afrikaanse stereotypen op een perverse manier aanwezig zijn. De meiden die zij heeft geïnterviewd in Nederland en in Amerika zijn allen van mening dat begeerlijke vrouwen in videoclips een ‘Afrikaanse bouw’ dienen te hebben: grote borsten en billen. Tegelijkertijd moeten hun gelaatstrekken juist weer zo ‘Eurocentrisch’ mogelijk zijn: dunne neuzen en lippen, stijl haar. Vooral de Afro-Amerikaanse respondenten voelen de druk om aan dit ideaal te voldoen. Het regelmatig bekijken van clips heeft dan ook een grote invloed op hun zelfvertrouwen.

In sommige subculturen lijken zwarte vrouwen nauwelijks gerepresenteerd te worden. Mediacriticus Bel Parnell staat bijvoorbeeld op het punt om te trouwen. Echter, ze zag zichzelf niet terug in alle reclame die gemaakt wordt in de bruiloftsindustrie. Alle bruiden waren blank, dun en rijk, en de mannen waren helemaal nergens te bekennen. Alleen in realityshows die de spot drijven met vrouwen als overgevoelige en geobsedeerde bruiden lijkt er plek voor vrouwen die niet blank zijn. In de mainstream wordt het huwelijk voorgesteld als onvermijdelijk, heteronormatief, duur, en idealiter zo wit mogelijk. Om een alternatief te bieden is ze zelf een blog begonnen, genaamd The Invisible Bride.

In de discussie die later ontstaat over onder andere Robert Vuijsje’s Alleen maar Nette Mensen komt ook de medeplichtigheid van zwarte artiesten ter sprake: waarom doen zij mee aan het objectificeren en belachelijk maken van het zwarte lichaam? Waarom vluchten sommige zwarte kunstenaars in een ahistorisch stereotype van Afrika? Daarover zegt de eerder genoemde Zeefuik: ‘Het is belangrijk onderscheid te maken tussen Europese instanties en Europese schoonheidscriteria. Ook zwarte gemeenschappen zijn beïnvloed door die idealen. Daarom is het ook belangrijk dat we verantwoordelijkheid nemen voor onze uitspraken; de woorden die we gebruiken zijn ideologisch geladen. Door blanke popsterren “White Trash” te noemen, suggereer je dat vuilnis meestal een andere kleur heeft.’

Freelancer Liesbeth Tjon A Meeuw doet vanuit het publiek ook mee aan die discussie. Zij benadrukt de moeite die het kost om jezelf te positioneren in een cultuur die zo onbewust racistisch is: ‘Op de Nederlandse redacties waar ik heb gewerkt werd er niet omgekeken naar racistische stereotypen. Toen ik zelf artikelen en interviews ging publiceren over de campagne tegen Zwarte Piet, merkte ik dat niet al mijn oud-collegae daar blij mee waren. Als je over dat soort dingen begint, dan krijg je een hoop defensieve reacties en boze blikken. Ik begrijp dat niet iedere zwarte vrouw voor zichzelf opkomt in dergelijke situaties. Het is altijd een opgave om jezelf authentiek te presenteren. Zeker als je een zwarte vrouw bent.’

Het Redmond Summer Event voorziet in een belangrijke behoefte: het geeft zwarte vrouwen een forum om hun eigen authenticiteit te vieren in een samenleving vol vooroordelen. Daar is in het algemeen te weinig ruimte voor in Nederland. Gelukkig is organisator Chandra Frank dezelfde mening toegedaan: ‘Dit is pas ons tweede event ooit, na onze filmavond over Audre Lorde, en we hopen dit na onze zomerstop veel vaker te gaan doen.’

Op de foto: kunstenares Patricia Kaersenhout en filmmaker Tessa Boerman.

Kaersenhout_Boerman