De renaissance van de boekenclub
Een interview met de Difficult Women Book Club
Beeld door Eva ten Cate
Vorige maand vond in Milaan de eerste Miu Miu Literary Club plaats. Een tweedaags literair evenement dat—aldus de website—een weerspiegeling van de levens van vrouwen uit het verleden en heden via het geschreven woord naar Milaan bracht, geïnspireerd door het rijke Europese erfgoed van literaire salons en kunstenaarscollectieven.
Miu Miu is een Italiaans high-end modemerk en tevens het hippe zusje van Prada. Vorige zomer organiseerde Miu Miu al Summer Reads-pop ups in wereldsteden zoals New York en Seoul, waar gratis boeken geselecteerd door niemand minder dan Miuccia Prada zelf werden uitgedeeld. Lezen lijkt in de lift te zitten en boekenclubs zijn hier geen uitzondering op. Ik belde met Linda Massi—oprichter van de Difficult Women Book Club (DWBC)—en Hannah Terry—chapter head in Den Haag—en sprak over de oprichting van de feministische boekenclub, het verlangen naar verbinding in de digitale wereld en de waarde van een plek waar je vrijuit kunt praten.
Het is soms moeilijk te achterhalen of iets werkelijk uitgebreid de ronde doet op het internet, of dat het algoritme in jou een goed slachtoffer heeft gevonden. In mijn geval gebeurde dit in 2023 met het idee van girlhood. Terwijl Megan Thee Stallion’s hot girl summer inmiddels allang ingeruild was, bleven hot girl walks en hot girl dinners de revue passeren. Niet veel later sloot de DWBC zich hier via mijn Instagram bij aan. Opgezet in 2023 door Massi in Barcelona is de boekenclub inmiddels uitgegroeid tot een wereldwijd fenomeen. In de Benelux is de boekenclub momenteel te vinden in Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Brussel, en nieuwe steden blijven zich gestaag aansluiten. De naam—afgeleid van Jia Tolentina’s essay “The Cult of the Difficult Woman” uit haar bundel Trick Mirror: Reflections on Self-Delusion—zet gelijk de toon. Elke maand lezen alle 30+ steden van de DWBC hetzelfde boek, altijd geschreven door een vrouw of non-binair persoon. Massi vertelt hoe haar Nieuwjaarsresolutie om meer vrouwelijke auteurs te lezen samenviel met haar wens om een boekenclub op te zetten, en zo was het concept achter DWBC geboren.
Kun je vertellen waarom je de boekenclub in eerste instantie bent begonnen?
Massi: Ik was net verhuisd naar Barcelona vanuit Kopenhagen, en ik kende nog niet veel mensen. Eén van mijn vrienden in Kopenhagen zat in een boekenclub, volgens mij georganiseerd vanuit de openbare bibliotheek, en ik kan me herinneren dat zij er altijd heel enthousiast over was. Toen ik in Barcelona naar soortgelijke Engelstalige groepen zocht omdat ik nog geen vloeiend Spaans sprak, leek het nog niet echt te bestaan. Op dat moment las ik The Artist’s Way van Julia Cameron, en het bleek een soort perfecte samenkomst van omstandigheden. Een centraal idee van Cameron is namelijk dat als je een idee hebt, je het gewoon moet proberen. En dat heb ik toen gedaan.
Je vertelt dat je op zoek was naar een gemeenschap in een nieuwe stad. De boekenclub heeft in veel verschillende steden inderdaad een hechte gemeenschap van vrouwen op weten te zetten, al helemaal in een tijdperk waarin we soms wat individualistisch kunnen zijn. Hoe voelt dit voor jou?
Massi: Dit is iets waar we het de laatste tijd binnen de boekenclub in Barcelona ook vaak over hebben. Er wordt momenteel natuurlijk veel gesproken over hoe moeilijk het is om als volwassene vrienden te maken en ik denk dat een groot deel daarvan is dat je, om echt een vriendschap op te bouwen, consistente ontmoetingsmomenten nodig hebt waar niet te veel druk op ligt. Het duurde even, maar na ongeveer een halfjaar begonnen we elkaar ook regelmatig buiten de boekenclub om te zien. Tegenwoordig wordt er veel nagedacht over third places: hoe ontmoet je mensen, en voornamelijk waar? Die ruimte is er vaak niet echt. Het concept van een boekenclub is volgens mij ook heel bevorderlijk voor het sluiten van vriendschappen, omdat je eigenlijk gewoon aan het praten bent, toch? Je merkt dan heel makkelijk of iemand op dezelfde golflengte zit als jij.
Als het gaat om girlhood: ik denk dat er iets interessants gebeurt als een groep vrouwen samenkomt en de kans heeft om met elkaar over de onderwerpen die de boeken bespreken te praten. Ik denk dat er soms een verschil in gedrag kan zijn als er mannen bij zijn. Ik denk niet dat het per se te maken heeft met aantrekkingskracht, seksuele geaardheid of zoiets, maar met hoe we gesocialiseerd zijn en hoe we ons leren te uiten. Binnen de boekenclub is er dit begrip dat je dingen vaak niet echt hoeft uit te leggen: men begrijpt de onderliggende boodschap.
De Amerikaanse Terry nam na haar verhuizing naar Nederland met eenzelfde motivatie als Massi de lokale DWBC-boekenclub in Den Haag over. Nieuw in haar carrière in een stad waar het vaak over politiek en netwerken gaat had Terry behoefte aan een plek waar ruimte was om over andere dingen te praten. Het kan als jonge professional in de overgangsfase van student naar werkende lastig zijn om je plek te vinden, omdat je, vertelt Terry, het idee kan hebben vast te zitten in je werkende rol. De boekenclub bood Terry een plek om buiten deze grenzen te treden.
Waarom besloot je je aan te sluiten bij de boekenclub?
Terry: Ik was net afgestudeerd en ik miste het leren enorm. Ik ben altijd dol op school geweest, dus ik miste het gevoel dat ik leerde en groeide en dat ik met anderen hierover kon praten. Daarnaast voelde ik ook de behoefte om uit mijn comfortzone te stappen wat betreft de boeken die ik las. De boekenclub voelde als de perfecte plek daarvoor.
Ik had behoefte aan een lokale community, maar ik vond het ook een heel leuk idee dat het niet enkel een bubbel in mijn stad was. Het idee van een lokale gemeenschap met internationale wortels of een internationale gemeenschap met lokale wortels, het is maar net hoe je het bekijkt, trok mij aan.
Hoe zijn je ervaringen bij de boekenclub tot nu toe?
Terry: Heel positief! Het is leuk om mensen te ontmoeten die ik anders nooit zou zijn tegengekomen, en om met mensen te praten die een andere achtergrond of cultuur hebben. Dat het een inspirerende ruimte is voor vrouwen betekent niet direct dat iedereen dezelfde ervaringen en perspectieven meebrengt. Ik heb het gevoel dat onze wereld tegenwoordig zo gepolariseerd is dat mensen niet bereid zijn om zulke gesprekken te voeren. Als je deze onderwerpen zoals racisme en feminisme echter in boekvorm bekijkt, is het een manier om die verschillen te egaliseren. Iedereen leest hetzelfde boek, maar iedereen neemt er iets anders uit mee, wat ik echt heel interessant vind.
Daarnaast hebben de keuzes van de boeken hier naar mijn idee ook bij geholpen. Toen we bijvoorbeeld Kim Jiyoung, geboren in 1982 van Cho Nam-joo lazen realiseerde ik me wat een privilege het was om in het Engels te kunnen lezen. Veel van de boeken die ik lees zijn oorspronkelijk in het Engels geschreven, wat eigenlijk heel limiterend is voor mijn wereldbeeld.
Naast Barcelona en Den Haag is de boekenclub inmiddels te vinden in zo’n 30 steden verspreid over de wereld, van Caïro tot Düsseldorf. Voor Massi is dit dan ook uitgegroeid tot een speerpunt van de boekenclub.
Massi: Nadat een video van de boekenclub in Barcelona viral ging op TikTok, gebeurde het snel. Fatima, die nu de boekenclub leidt in Bilbao, contacteerde me met de vraag of ze hetzelfde concept op kon zetten in haar stad: dezelfde naam, dezelfde boeken, maar dan in Bilbao. Ik was gelijk een fan van dat idee. Het leek me cool om naar een nieuwe stad te reizen of verhuizen en al gelijk een referentiepunt te hebben. DWBC zit niet alleen in de grote wereldsteden zoals Berlijn en Londen, maar ook in kleinere steden zoals Lille en Palermo. Als ik één ding heb geleerd van de boekenclub, is het wel dat als jij iets wilt, er waarschijnlijk minstens 30 mensen zijn die hetzelfde willen.
Op die noot sloot ik mijn gesprek met Massi en Terry af. Het concept van de boekenclub lijkt zeker terug van weggeweest, maar wellicht zijn ze ook nooit ergens heen gegaan. Hoe dan ook: de ruimte die ze innemen is een frisse wind in het digitale, individualistische tijdperk van de eenentwintigste eeuw.
Deze zomer organiseert Terry een evenement samen met Or Maybe Not a Book Club, opgezet door twee vrouwen uit Den Haag en Bonn die het standaardformaat van een boekenclub willen doorbreken. Verdere informatie is te vinden op Instagram. Wil je zelf aansluiten bij één van de DWBC’s? Dat kan door simpelweg een DM te sturen op Instagram.
Steun LOVER!
LOVER draait sinds de start in 1974 volledig op vrijwilligers en donaties. Wil je dat een van Nederlands oudste feministische tijdschriften blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.