“De zon laten schijnen op de niet-moeder
© Marie-jose Eldering
Interview met actrice en theatermaker Julika Marijn over haar nieuwe voorstelling No Kidding, echte vrouwen krijgen een kind.
Wanneer haar neefje wordt geboren, wordt theatermaker en actrice Julika Marijn onverwacht overmand door een diepe, nieuwe liefde. Het moment confronteert haar met haar eigen miskramen én met een maatschappelijk taboe waarvan ze tot dan toe vooral de contouren had gezien: hoe kijken we naar vrouwen die geen moeder worden?
Deze vraag vormt het begin van No Kidding, een voorstelling die intiem, persoonlijk en tegelijk uitgesproken maatschappelijk is. Marijn verweeft eigen ervaringen met getuigenissen van vrouwen van over de hele wereld en legt zo een pijnlijke blinde vlek bloot: de onzichtbaarheid van de niet-moeder.
Je vertelt dat de geboorte van je neefje een onverwacht startpunt was. Wat gebeurde er met je?
“Het was een gevoel dat me compleet verraste. Ik werd zó verliefd op dat kleine mensje. En juist doordat het me zo diep raakte, werd ook iets anders wakker: mijn eigen verdriet, mijn eigen vragen. Ik merkte dat ik opnieuw wilde onderzoeken wat het betekent om geen moeder te worden in mijn eigen leven, maar ook in de blik van de samenleving.”
Was dat ook het moment waarop je begon te lezen en te zoeken naar verhalen van anderen?
“Ja. Ik ging op zoek naar woorden en vond die in het boek Echte Vrouwen Krijgen een Kind. Dat boek gaf taal aan een wereld waar we nauwelijks woorden voor hebben: die van de niet-moeder. Ik herkende er zóveel in. En ik wist: hier moeten we het meer over gaan hebben, wat is het niet-moederschap nog een taboe.
Hoe ontwikkelde dat lezen zich tot een voorstelling?
“Stap voor stap. Ik wist meteen: dit onderwerp moet het theater in. Maar niet in de vorm van een serieuze monoloog. Het moest ook licht zijn, uitnodigend en met humor waar het maar kon. Daarom ben ik op de Parade begonnen: daar is de sfeer speels. Het publiek is er open. Dat werkte ongelofelijk goed.”
Hoe reageerden mensen op die eerste korte versie?
“Er kwamen zoveel niet-moeders op me af. Vrouwen die zeiden: ‘Eindelijk hoor ik iets dat echt over mij gaat.’ Het woord NoMo werkte ook bevrijdend. Kinderloos klinkt alsof je iets mist. Kindvrij voelt alsof je je moet verdedigen. Maar NoMo dat is luchtig, helder, bijna een nieuwe identiteit. Het opent gesprekken.”
Je hebt veel vrouwen gesproken. Wat viel je op in die gesprekken?
“De enorme diversiteit. ‘De NoMo’ bestaat niet. Je hebt vrouwen met een onvervulde kinderwens, vrouwen die geen verlangen hadden, vrouwen bij wie het leven anders is gelopen. Maar wat ze vaak delen, is de constante vraag: ‘Waarom heb jij geen kinderen?’ Alsof je altijd iets moet uitleggen, iets moet rechtzetten. "Het ligt nooit neutraal op tafel.”
Je bent ook naar India gereisd voor een vrouwenconferentie. Wat heb je daar gehoord?
“Dat was intens. Ik sprak vrouwen uit diverse landen: Maori, Japans, Maasai, Syrisch, Pools, noem maar op. De verhalen waren onthutsend. In Japan worden vrouwen zonder kinderen bijvoorbeeld ‘vrouwen van steen’ genoemd. Een Poolse vrouw vertelde me dat haar vader haar elk jaar een kaart stuurt met: ‘Gefeliciteerd met je mislukte leven.’ Dat soort uitspraken blijven in je lijf zitten.”
Deze getuigenissen hoor je terug in de voorstelling. Hoe breng je ze op toneel?
“Door hun stemmen letterlijk te laten klinken. Ik heb waar het kon de vrouwen de verhalen zelf laten inspreken, zodat het publiek échte stemmen hoort, niet alleen mijn interpretatie. Dat maakt het onderwerp groter dan mij persoonlijk. Ik ben behalve spreekbuis ook een doorgeefluik.”
Je sprak ook mannen. Waarom wilde je hen erbij hebben?
“Omdat één op de vier mannen geen kind krijgt en weinig mensen die cijfers. Mannen praten er nauwelijks over terwijl hun verdriet of verlangen net zo complex kan zijn. Het zou vreemd zijn geweest om hen buiten te sluiten. Al ligt de nadruk in de voorstelling wel echt op het niet-moederschap”
Hoe reageren mensen nu op No Kidding?
“Met ontroering, maar ook met opluchting. Mensen zeggen: ‘Ik voel me gezien.’ Dat is de mooiste reactie die je als theatermaker kunt krijgen. Soms komen vrouwen met hun moeder of hun zus, en dan vertellen ze na afloop dat ze voor het eerst echt over het thema hebben gepraat. Dat maakt het voor mij betekenisvol.”
Je werkt aan iets nieuws: de Nomo Club. Wat kunnen we ons daarbij voorstellen?
“Moeders hebben automatisch een club in de zin van: herkenning en een gedeelde ervaring. NoMo’s hebben dat nauwelijks. Ik wil een plek maken waar bijvoorbeeld verhalen gedeeld kunnen worden. Het is nog in ontwikkeling, maar de behoefte is zó groot dat het bijna vanzelf vorm zal krijgen.”
Waar staat No Kidding nu en wat hoop je dat er verder gebeurt?
“Ik speel tot eind februari en ik hoop op een reprise en een tournee in België. Het zou ook geweldig zijn om over de grens te gaan spelen! In het begin dachten sommige theaterprogrammeurs dat het een niche was. Door de volle zalen zien we dat het geen niche is, maar een levens realiteit die heel veel vrouwen raakt. Ik hoop dat de voorstelling verder reikt en vooral dat het gesprek dat het oproept blijft bestaan.”
Steun LOVER!
LOVER draait al ruim vijftig jaar uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat een van Nederlands oudste feministische tijdschriften blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.