De Labels Voorbij: Una Mujer Fantástica

Una mujer Fantástica (a fantastic woman) is geen film over een transvrouw. Het is een film over een fantastische vrouw, die toevallig trans is. En een wereld die dat niet wil accepteren.

In de film Una Mujer Fantástica leven we anderhalf uur mee met zangeres Marina (Daniela Vega) die aan het begin van de film haar vriend en liefde van haar leven verliest aan een hersenbloeding. Vanaf dat moment wordt ze van alle kanten aangevallen: de autoriteiten die haar wantrouwig behandelen alsof ze iets te maken zou hebben gehad met zijn overlijden, en vooral de familie van haar overleden vriend. De beledigingen die haar naar het hoofd geslingerd worden door ex-vrouw en zoon, en de gewelddadige manier waarop ze wordt buitengesloten uit het rouwproces lijken misschien extreem, maar zijn niet ongewoon. Wel ongewoon, en erg inspirerend, is de elegante, empathische en moedige manier waarop Marina hiermee omgaat en ondanks alle tegenwind toch overeind blijft staan.

Voordat ik naar deze film ging, die een ‘best feature film’ award heeft gewonnen op de Berlinale in februari en op dit moment in Nederlandse (art)filmtheaters draait, las ik in de VPRO een interview met de regisseur, Sebastián Lelio. Er kwam een aha-moment bij deze uitspraak: “de labels die we als samenleving hanteren zijn een vorm van geestelijke luiheid. Wanneer je ze terzijde schuift, begin je de mensen te zien die erachter schuilgaan.” Het is een excuus dat ik al vaker had gehoord: zo werkt ons brein nu eenmaal, we denken automatisch in generalisaties en stereotypes, daar kunnen we niks aan doen. Waar ik nooit zo goed wist wat ik daar tegenin kon brengen, weet ik het nu wel: luiheid is het! Als je een béétje meer je best doet, zie je dat de werkelijkheid een stuk complexer -en ook veel interessanter- is dan de labeltjes waarachter zo veel belevingswerelden worden uitgevaagd.

Deze denkwijze staat centraal in Una Mujer Fantástica, waarin hoofdpersoon Marina het enige personage is dat we echt leren kennen; de rest van de cast zijn slechts bijfiguren in haar leven. En dat mag, want ze is meer dan interessant en veelzijdig genoeg om een hele film aan te wijden. De rollen lijken omgedraaid, de (trans)persoon die in de maatschappij en in de filmwereld vaak een volledige identiteit ontzegd wordt komt in deze film juist het meest tot leven. Zoals een 5-sterren recensie in the Guardian stelt: “Het is alsof de hele wereld is versmolten tot één homogene, vijandige massa, waar Marina uit springt niet door haar gender maar door haar moed” (eigen vertaling). Het gaat dan ook niet over haar transitie, of over haar trans-identiteit. Geen activistische leus of slogan komt voorbij. En toch, of misschien juist daardoor, is de hele film één groot statement: ook in een wereld die dat zo ontzettend moeilijk maakt blijven transgenders mensen, en soms zelfs fantastische mensen.