Aseksualiteit en seks als 'non-issue'

Beeld Bo door Hannah

In 2012 kwam het boek Understanding Asexuality uit. Geschreven door Anthony Bogaert – een bekende expert in aseksualiteit in de academische wereld – en een van de eerste boeken over aseksualiteit voor een breed publiek, dus ook toegankelijk voor niet-academische lezers. In dit boek geeft Bogaert de volgende hypothese: aseksuele mensen delen met homoseksuelen en lesbiennes dat ze een seksuele minderheid zijn, waardoor hun seksualiteit mogelijk belangrijk is voor hun identiteit. Echter, anders dan homoseksuelen en lesbiennes zijn aseksuele mensen geen seksuele wezens, wat seks een non-issue maakt in hun leven. Hij voegt daaraan toe dat dit tot gevolg heeft dat het onwaarschijnlijk is dat seks een belangrijke rol speelt in het vormen van de identiteit van een aseksueel persoon.

Als aseksueel persoon verraste deze hypothese mij, omdat ik eerder gesprekken heb gehad met aseksuele vrienden waarin het tegenovergestelde juist waar leek. In dit artikel deel ik de informatie die ik heb opgedaan tijdens mijn onderzoek over dit onderwerp. Dit onderzoek is tot stand gekomen uit een onderzoeksstage over de rol van trouw en ontrouw in romantische relaties, vanuit het perspectief van aseksuele mensen. Ik heb voor dit onderzoek meerdere mensen die zich identificeren onder de aseksualiteit paraplu geïnterviewd, waarvan ik er in dit artikel drie ga bespreken: Red, een monogaam en aseksuele witte vrouw, Sally, een polyamoureus en aseksueel wit non-binair persoon, en Amy, een genderqueer demiseksueel persoon van kleur die momenteel monogaam is. Alle drie waren tussen de 20 en 30 jaar oud.

Wat is aseksualiteit?
Aseksualiteit is een label dat grotendeels wordt gebruikt door mensen die weinig tot geen seksuele aantrekkingskracht voelen. In sommige gevallen wordt het ook gebruikt door mensen die weinig tot geen libido hebben. Aseksualiteit is een spectrum dat varieert van mensen die seksuele aantrekkingskracht voelen in specifieke situaties, zoals bijvoorbeeld demiseksuele mensen die zich seksueel aangetrokken kunnen voelen wanneer ze een band met iemand hebben opgebouwd, tot mensen die nooit seksuele aantrekkingskracht voelen tot anderen.

Belangrijk om te benoemen is dat een aseksuele identiteit niks zegt over seksueel gedrag. Hoewel weinig tot geen aantrekkingskracht gevoeld wordt, kunnen aseksuele mensen ervoor kiezen om wel seks te hebben. Hier kunnen meerdere redenen voor zijn, zoals fysiek genot, een verlangen naar de emotionele intimiteit die seks kan bieden, of omdat een alloseksuele partner het graag wil. Sommige aseksuele mensen voelen een afkeer naar seks en kiezen ervoor nooit seks te hebben.

Maatschappelijke verwachtingen
Ik heb het met al mijn gesprekspartners gehad over hun jeugd en de tijd voor ze zich realiseerden dat ze aseksueel waren. Hoewel geen van hen zich bewust was van hun aseksualiteit tijdens de tienerjaren, deelden ze allemaal wel dat ze zich onzeker voelde over seks in deze tijd van hun leven. Red deelde dat ze meedeed aan gesprekken over seks met haar klasgenoten, ook al voelde ze zich hier ongemakkelijk bij:

"Ik zou dit soort scripts gewoon volgen, zelfs als ik ze niet leuk vond. Ik zou er niet veel aan meedoen, maar ik zou het wel doen om een ??bepaalde sociale status op de middelbare school hoog te houden. Want weet je, op de middelbare school draait het altijd om het hooghouden van bepaalde populariteitsgroepen, en als je een meisje bent en je daar niet mee bezighoudt, word je gezien als niet cool."

Amy deelde dat ze tijdens het uitgaan meiden zoende omdat ze dacht dat dit van haar verwacht werd, vooral als een femme presenterende lesbienne:

"Ik wilde met mensen zoenen omdat ik dacht dat dat van me verwacht werd, omdat iemand me probeerde te versieren. En daarna dacht ik: ieuw, waarom in godsnaam, ik wilde hun tong niet in mijn mond, waarom in godsnaam heb ik dat gedaan?" *lacht*"

Red en Amy waren zich bewust dat ze waar ze aan meededen niet fijn vonden, maar deden dit toch om aan maatschappelijke verwachtingen rondom seks te voldoen. Beide waren ze zich in deze tijd nog niet bewust van aseksualiteit als een mogelijke identiteit. Voor Sally was dit anders.

Sally had al van jongs af aan gesprekken met hun moeder over seks. Hun moeder ervaart ook weinig seksuele aantrekkingskracht, en ze spraken hierover tijdens Sally's jeugd. Hoewel Sally zich ervan bewust was dat verschillende mensen verschillende niveaus van seksuele aantrekkingskracht ervaren, en wist dat dit oké was, worstelden hen toch met hun eigen identiteit. Sally vertelde dat hen veel van hun eigen grenzen overschreden heeft als het om seks ging, en dat hen tot voor kort de hoop koesterden dat hen, hoewel hen weinig seksuele aantrekkingskracht ervaart, misschien niet 'volledig' aseksueel is, omdat hen zo 'normaal mogelijk' wilden zijn.

Zoals de tienerervaringen van Red, Amy en Sally aantonen, hun aseksuele identiteit maakt seks niet tot een non-issue, zoals Bogaert beweerde. Integendeel, ze waren zich extra bewust van hoe ze zich moesten gedragen om bij hun leeftijdsgenoten te passen, en hoe seksualiteit inherent bij dit gedrag hoorde.

Seks en (on)trouw in romantische relaties
Voor Red draait alle angst of onzekerheid die ze ooit heeft gehad over ontrouw in relaties om seks. Voor haar is seks de hoogste vorm van vreemdgaan en ze kan zich geen andere manier voorstellen waarop haar partner haar evenveel pijn zou kunnen doen als wanneer hij seks met een ander zou hebben. Red realiseerde zich tijdens haar eerste relatie dat ze aseksueel was, nadat ze na veel proberen er niet in slaagde om zich op haar gemak te voelen met seks. Een seksuoloog hielp haar uiteindelijk met de realisatie. Nadat ze zich realiseerde dat ze aseksueel was, wilde Red geen seks meer met haar vriend, maar omdat haar vriend alloseksueel was, zorgde dit voor problemen. Red werd er door haar vriend constant op gewezen dat hij iets miste, en ze internaliseerde dit, waardoor ze uiteindelijk overtuigd was dat het haar schuld was dat de relatie niet werkte. Door deze ervaring kan ze seks nu niet meer loskoppelen van romantiek, en voor haar is er geen scheiding meer tussen fysieke en emotionele aspecten van seks. In haar huidige relatie gaan haar grootste onzekerheden nog steeds om seks. Red weet dat ze een relatie heeft met een alloseksueel persoon en heeft daardoor altijd het gevoel dat ze iets niet kan bieden; iets wat zoveel andere vrouwen wel kunnen geven. In haar ogen zou dit andere (niet aseksuele) vrouwen automatisch beter maken dan zij.

Interessant genoeg spreekt Red, wanneer ze het heeft over de ideale situatie, over een relatie waarin beide mensen alloseksueel zijn en niet over een situatie waarin zij een relatie zou hebben met een andere aseksueel persoon. Dit benadrukt opnieuw hoe seks absoluut geen non-issue is in het leven van aseksuele mensen; seks is zo belangrijk in de maatschappij dat bij het bedenken van een ideaal scenario er als eerste gedacht wordt aan niet aseksueel te zijn, en dus te veranderen. Dit sluit aan bij wat Sally zei over de hoop om als niet ‘volledig’ aseksueel te zijn. Omdat seks zo sterk verbonden is met wat 'een normaal leven' zou zijn, zouden aseksuele mensen liever hun identiteit veranderen dan gedwongen worden om de norm uit te dagen.

Seks en ethische non-monogamie
Hoewel Sally net als Red worstelt met het zelfbeeld van hun identiteit, is hun kijk op seks en ontrouw in romantische relaties totaal anders dan die van Red. In tegenstelling tot Red en Amy beoefent Sally al een tijdje polyamorie. Als aseksueel persoon betekent polyamorie voor Sally dat hen met verschillende mensen kan daten, en seks is iets wat al dan niet voorkomt in die relaties. Toen ik Red vroeg wat zij onder ontrouw verstaat, antwoordde ze meteen: "alles wat seksueel is". Sally benadert het onderwerp op een andere manier:

"Ontrouw, uhm, dingen stiekem doen en dingen niet vertellen wat de ander jou heeft gevraagd om wel te vertellen. Dus als je dingen hebt gedaan waarvan je hebt afgesproken dat je het zou delen als je dat zou doen, uhm, ja, omdat het voor mij niet zo gaat over dingen die mogen en niet mogen omdat er vaak veel mag, gaat het meer om vertellen als er iets is gebeurd, dus het gaat vooral over het praten daarover."

Wanneer ik Sally vraag wat hen bedoelt met ‘dingen doen’, volgt hen dit met “zoenen, seks, een relatie hebben waar ik niets van afweet.” Dit maakt duidelijk dat seks in deze context wel in hun gedachten zit, maar hen blijft benadrukken dat het niet zozeer om de daad zelf gaat, maar om het liegen erover dat voor hen de ontrouw uitmaakt. Toen ik vroeg of seks een grote rol speelt in vreemdgaan voor Sally, antwoordde hen dat dat niet zo was, maar dat het wel een rol speelt in hun eigen onzekerheden. Net als Red vertelde Sally dat hen zich onzeker voelde over het feit dat hun partner naar iemand anders zou kunnen gaan om van die ander te krijgen wat Sally hun partner niet kan bieden. Dus hoewel hen seks niet inherent als vreemdgaan beschouwt, geeft hen wel toe dat liegen over seks hen meer pijn zou doen dan liegen over een emotionele connectie, omdat het die onzekerheid die hen al heeft zou triggeren.

Aseksualiteit en andere identiteiten
Voor Amy is seks om een ??heel andere reden belangrijk. Amy is demiseksueel, wat betekent dat ze zich niet seksueel aangetrokken voelt tot mensen, tenzij ze een sterke emotionele band met hen heeft opgebouwd. Ze heeft momenteel een relatie met een aseksueel persoon die helemaal geen seks wil. Amy worstelt hiermee, omdat ze zich wel seksueel aangetrokken voelt tot haar vriendin en graag seks met haar wil, maar haar vriendin niet wil dwingen om iets te doen wat ze niet wil. Deze situatie benadrukt de grote diversiteit in aseksuele mensen en de verschillende manieren waarop aseksuele mensen seks kunnen benaderen.

Amy heeft overwogen haar relatie open te stellen voor ethische non-monogamie, maar vindt het lastig om dit ter sprake te brengen. Als gekleurd persoon in een interraciale relatie, en als niet-Europese in een relatie met een Nederlands persoon, is Amy zich bewust van de machtsongelijkheid in haar relatie. Ze merkt op dat als ze om welke reden dan ook zou worden gedeporteerd – iets waar ze zich in het huidige politieke klimaat in Nederland helaas zorgen om maakt – haar vriendin degene is die de reddingslijn zou kunnen bieden die nodig is om te kunnen blijven (bijvoorbeeld door te trouwen), zodat Amy niet terug hoeft te keren naar haar gewelddadige familie. De dynamiek van haar relatie heeft bij Amy het gevoel gecreëerd dat ze al te veel vraagt, waardoor ze haar worstelingen met seksualiteit en de mogelijkheid van een polyamoureuze relatie niet wil aankaarten. Onderzoek naar aseksualiteit wordt nog steeds voornamelijk gedaan door en over witte mensen, wat betekent dat stemmen zoals die van Amy momenteel ontbreken. Ik wil benadrukken hoe etniciteit of andere identiteiten naast seksualiteit in overweging moeten worden genomen in onderzoek naar aseksualiteit, omdat ze van invloed kunnen zijn op hoe een aseksueel persoon omgaat met zijn of haar aantrekkingskracht en identiteit.

Het spectrum van aseksualiteit
Er zijn talloze verschillende manieren om aseksueel te zijn. Amy wil seks, terwijl Amy’s partner dit helemaal niet wil. Red heeft in haar huidige relatie seks met haar partner en geniet van de emotionele intimiteit die dit creëert, en vindt het ook fijn om haar partner gelukkig te maken, maar zelf ervaart ze hier geen seksueel genot van. Tijdens haar vorige relatie voelde ze een afkeer naar seks. Sally daarentegen heeft soms seks met een partner, en dit geeft hen af ??en toe seksueel genot, maar hen zou ook gemakkelijk zonder kunnen. Hoewel Red zich nooit kan voorstellen dat haar partner seks met iemand anders zou hebben, wil Amy dit actief proberen, maar heeft ze niet het gevoel dat ze dit ter sprake kan brengen. Sally's partners zijn vrij om seks met anderen te hebben, zolang ze er maar eerlijk over zijn. Dit alles laat opnieuw zien dat het belangrijk is om te blijven benadrukken dat aseksualiteit een spectrum is, en zelfs over seksualiteit kunnen aseksuele mensen verschillende meningen of ervaringen hebben. Deze meningen kunnen worden beïnvloed door een veelheid aan externe of interne factoren, zoals iemands opvoeding, de mensen met wie men zich omringt, of raciale dynamiek in een relatie.

Wat betreft ontrouw was het duidelijk dat, of seks nu wel of niet als een belangrijke factor bij vreemdgaan werd beschouwd, de meeste onzekerheid wel bij seks lag. Red en Sally waren zich ervan bewust dat er iets was dat ze niet konden bieden – iets wat veel anderen wél kunnen – en dit ging gepaard met de angst dat een partner dat dan bij iemand anders zou zoeken. Aangezien alle geïnterviewden zich er door maatschappelijke ideeën altijd van bewust zijn geweest dat seks overal is en dat er van je wordt verwacht dat je eraan participeert, is het niet vreemd dat ze zichzelf als het probleem zien; maatschappelijke verwachtingen plaatsen hen buiten de norm. Dit laat zien dat we nog een lange weg te gaan hebben als het gaat om de acceptatie van seksuele diversiteit in de maatschappij, en dat aseksualiteit in deze gesprekken aan bod moet komen.

De verplichting van seksualiteit
Sherronda J. Brown benadrukt in haar boek Compulsory Sexuality: A Black Asexual Lens on Our Sex-Obsessed Culture dat onderzoek naar aseksualiteit niet alleen gunstig is voor aseksuele mensen, maar voor iedereen. Zoals de interviews met Red, Sally en Amy benadrukken, seksualiteit is een ‘verplicht’ onderdeel van de westerse maatschappij. Ik heb laten zien dat dit voor aseksuele mensen onzekerheid en het overschrijden van persoonlijke grenzen tot gevolg hebben, maar er zijn evengoed negatieve gevolgen voor alloseksuele mensen. Normatieve verwachtingen rondom seksualiteit in onze maatschappij creëren het idee dat seks iets is wat we moeten doen, in plaats van iets wat we willen. Dit speelt vervolgens door in ideologieën die bijvoorbeeld verkrachting binnen het huwelijk en aanranding tijdens het uitgaan goedpraten; seks ‘hoort’ namelijk plaats te vinden in deze instituties en als je je hierin bevindt is nee geen valide antwoord. Meer onderzoek naar en normalisatie van aseksualiteit dagen de maatschappelijke ideologieën van normativiteit rondom seksualiteit uit, en is op deze manier gunstig voor iedereen in de maatschappij.

Steun LOVER!
LOVER draait sinds de start in 1974 volledig op vrijwilligers en donaties. Wil je dat een van Nederlands oudste feministische tijdschriften blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.
Meer LOVER? Volg ons op X, Instagram, LinkedIn en Facebook.