Digitale druk: hoe sociale media de mentale gezondheid van meisjes en vrouwen beïnvloeden

Julia Roeselers

Je uiterlijk veranderen, minder eten of extreme filters gebruiken. Verschillende onderzoeken tonen aan dat sociale media een rol kan spelen bij het beïnvloeden van het zelfbeeld en de mentale gezondheid van individuen, vooral meisjes en vrouwen. Uit een onderzoek van de Britse non-profitorganisatie Girlguiding in 2023, blijkt dat 67 procent van de meisjes en de jonge vrouwen zich beschaamd voelen door het feit dat ze er niet zo uit zien als anderen vrouwen online. Zijn sociale media echter alleen maar negatief?

Onrealistische filters

Volgens het onderzoek van Girlguiding heeft 23 procent van de meisjes tussen 11 en 21 jaar beelden gezien van influencers of beroemdheden die cosmetische ingrepen ondergingen, waardoor ze overwogen om dit zelf ook te willen doen. Als iedereen er straks online perfect en prachtig uitziet met filters die steeds realistischer lijken, zijn we dan nog blij met wat we in de spiegel zien? Of is dat ideale mooie gezicht online wat we willen hebben? Het vergelijken met onrealistische standaarden kunnen zorgen voor een negatief zelfbeeld en gevoelens van minderwaardigheid. Filters dragen daaraan bij. Zo gaat er op TikTok een filter rond genaamd ‘Bold Glamour’. Met volle lippen, geaccentueerde ogen, lange wimpers en gladde huid. Ruim 470.000 video’s werden er volgens cijfers van TikTok met de filter gemaakt.

Vergelijking met geïdealiseerde beelden 

De verslavende feeds van perfect afgetrainde modellen, fitness influencers en picture perfect-momenten zorgen voor ontevredenheid als gevolg van een onrealistische vergelijking. Sociale mediaplatforms zijn vaak gevuld met gefilterde en geïdealiseerde beelden van mensen. Florida State University heeft twee onderzoeken gedaan waaruit geconcludeerd wordt  dat sociale media inderdaad een rol speelt in het zelfbeeld. Uit het tweede onderzoek bleek dat een groep vrouwen die 20 minuten op Facebook zat ongelukkiger was over hun zelfbeeld dan vrouwen die op een alternatieve internetsite zaten. In onderzoek 1 vulden 960 vrouwen zelfrapportage-enquêtes in over Facebook-gebruik en eetstoornissen. In onderzoek 2 werden 84 vrouwen willekeurig toegewezen om gedurende 20 minuten Facebook of een alternatieve internetsite te gebruiken.

Jacht op likes en validatie 

Platforms die zich baseren op afbeeldingen en video’s zoals Instagram, Tiktok en Facebook dwingen gebruikers standaard om zichzelf te vergelijken met de mensen die ze online zien. De zoektocht naar externe validatie via digitale goedkeuring kan leiden tot een obsessie met het aantal likes en volgers, wat op zijn beurt het emotionele welzijn van individuen beïnvloedt. Het falen om aan de verwachtingen van sociale media te voldoen, kan volgens de onderzoeken gevoelens van afwijzing en inadequaatheid veroorzaken. Het algoritme van sociale media platforms is vaak gebaseerd op likes en validatie, wat een directe impact heeft op het zelfbeeld van gebruikers, vooral meisjes en vrouwen.

Filterbubbels en eenzijdige representatie 

Doordat het algoritme gebruikers content toont die hun interesses en voorkeuren weerspiegelt ontstaan filterbubbels. Sociale media kunnen een filterbubbel creëren waarin gebruikers alleen blootgesteld worden aan bepaalde schoonheidsidealen en levensstijlen. Dit gebrek aan diversiteit kan een vertekend beeld geven van wat normaal of acceptabel is, wat druk kan uitoefenen op meisjes en vrouwen ik aan deze normen te voldoen. Dat blijkt uit onderzoek van Universiteit Utrecht over filter bubbels en persoonlijke autonomie.

 The cost of beauty

Maar liefst acht op tien kinderen in Europa wordt blootgesteld aan ‘toxic beautycontent’ op social media, blijkt uit onderzoek van het merk Dove. Toxic beauty content verwijst naar elke type content, vaak op sociale media, dat schadelijke of negatieve boodschappen verspreidt met betrekking tot schoonheid, lichaamsbeeld en zelfbeeld. Dove vindt dat kwalijk en wil daarom door middel van het Self-Esteem Project  ouders, mentoren, leerkrachten en jongerenwerkers voorzien van lesmateriaal over eigenwaarde. Het Dove Self-Esteem Project komt voort uit de visie dat schoonheid een bron van inspiratie en zelfvertrouwen moet zijn en niet een reden voor onzekerheid. Met een film van drie minuten Cost of Beauty laat Dove het effect van sociale media op het zelfbeeld van jonge meiden zien.

Empowerment en positieve campagnes

Gelukkig kunnen sociale mediaplatforms ook positieve communities en empowerment bieden voor vrouwen en meisjes. Zij kunnen steun vinden bij gelijkgestemde individuen en positieve rolmodellen die hun zelfvertrouwen vergroten. Body positive influencers zoals Joann van den Herik , Lotte van Eijk  en Lexie Lemon delen boodschappen die mensen aanmoedigen om hun lichaam te omarmen zoals het is, waardoor zelfliefde en -acceptatie worden gestimuleerd. Zelfvertrouwen is iets waar Sasha Pallari graag wil meegeven aan haar volgers. De 29-jarige visagiste en curve-model uit Weston-super-Mare startte in juni 2020 een campagne met de hashtag  #FilterDrop. De beweging werd razendsnel populair en zo worden er tot op de dag van vandaag nog steeds ongefilterde foto’s gedeeld met deze hashtag om het onrealistische beeld tegen te gaan.

In dit digitale tijdperk heeft sociale media een diepgaande invloed op het leven van vrouwen en meisjes over de hele wereld. De manier waarop we communiceren en informeren bieden deze platforms ook positieve mogelijkheden voor vrouwen en meisjes. Zo bieden sociale platforms ook een podium voor het bevorderen van zelfliefde, zelfvertrouwen en lichaamspositiviteit.

Meer lezen over dit onderwerp? Check ook dit artikel

Diversiteit op je tijdlijn: Instagramaccounts om te volgen

Steun LOVER!
LOVER draait uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat Nederlands oudste feministische tijdschrift blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.

Meer LOVER? Volg ons op X, Instagram, LinkedIn en Facebook.