Mij krijg je niet klein #5: Hoe dieetcultuur alle genders onder druk zet

Beeld mij krijg je niet klein 5 door Hannah Vonk

Diëten, de dieetcultuur en eetstoornissen worden vaak gezien als een ‘vrouwenzaak’. Maar de dieetcultuur raakt ons allemaal. In een samenleving die dunne lichamen als ideaal verheerlijkt, ervaren mensen van álle genders druk om aan onrealistische schoonheidsnormen te voldoen. Maar niet in gelijke mate. In het vijfde deel van mijn reeks “Mij krijg je niet klein” zoom ik in op de impact van dieetcultuur op mensen met verschillende genders.

Dieetcultuur: schadelijk voor iedereen
Dat diëten schadelijk is, weten we al decennia. Ondanks overweldigend bewijs dat diëten niet werkt en op lange termijn juist schade toebrengt, blijven miljoenen mensen zich onderwerpen aan rigide eetregels. In Nederland heeft 57% van de volwassenen weleens iets gedaan om af te vallen. Onderzoek laat zien dat diëten en verstoord eetgedrag vaak de directe voedingsbodem vormen voor eetstoornissen. Langdurige voedselbeperking, het vermijden van volledige voedselgroepen, vasten, laxeren, overeten. Veel mensen vertonen deze gedragingen zonder ooit een officiële diagnose te krijgen – maar dat maakt de psychische en fysieke schade van de dieetcultuur niet minder groot.

Vrouwen onder druk
Vrouwen hebben zwaar te lijden onder de dieetcultuur. Zij oordelen negatiever over hun lichaamsgewicht dan mannen. Volgens het CBS probeert 23% van de Nederlandse volwassen vrouwen op dit moment af te vallen, terwijl 43% dat in het verleden weleens heeft gedaan. Uit onderzoek van de University of North Carolina at Chapel Hill en SELF Magazine blijkt dat 65% van de vrouwen tussen 25 en 45 jaar verstoord eetgedrag vertoont. Ongeveer 10% voldoet aan de DSM-5 criteria voor een eetstoornis, al krijgt slechts een klein deel daadwerkelijk die diagnose.

Mannen en de norm
Uit cijfers van het CBS blijkt dat per 100.000 inwoners in Nederland 151 vrouwen en 14 mannen een eetstoornis hebben. Dat zijn alleen de geregistreerde gevallen. In werkelijkheid ligt het aantal mannen veel hoger. Geschat wordt dat slechts één op de vier jongens en mannen met een eetstoornis überhaupt bekend is in de hulpverlening.

Want ja, ook mannen hebben sterk te lijden onder de dieetcultuur. Uit CBS-data blijkt dat 18% van de volwassen mannen in Nederland momenteel probeert af te vallen. Nog eens 31% heeft dat in het verleden gedaan. Klinisch psychologen die zich specialiseren in eetgedrag en lichaamsbeeld signaleren bovendien dat onvrede over het lichaam onder mannen steeds verder toeneemt. Uit internationaal onderzoek blijkt dat 25% van jonge mannen verstoord eetgedrag vertoond dat samenhangt met ontevredenheid over hun lichaam.

Toch blijven hun problemen onzichtbaar. Waarom? Omdat culturele verwachtingen en genderbias mannen met eetproblemen in de weg zitten. Ze zijn minder geneigd om hulp te zoeken voor hun probleem dan vrouwen en zijn banger om niet serieus genomen te worden. Uit onderzoek van Stichting JIJ blijkt dat schaamte een enorme rol speelt. Een eetstoornis wordt nog altijd gezien als iets ‘typisch vrouwelijks’. Mannen zijn bang weggezet te worden als zwak of overdreven. Vaak herkennen ze hun eigen signalen niet eens. Het gevolg: ze blijven in stilte worstelen.

Niet geteld, niet gehoord: personen met een trans of non-binaire identiteit
Hoe dieetcultuur personen met een trans(gender) of non-binaire identiteit raakt, is frustrerend genoeg grotendeels onduidelijk. Dit komt omdat ze simpelweg niet meegeteld worden. De samenleving wordt nog steeds grotendeels onderzocht door een binaire lens van mannen en vrouwen. Dit binaire beeld laat nauwelijks ruimte voor de diversiteit van lichamen en identiteiten, en zorgt ervoor dat veel ervaringen, problemen en noden onzichtbaar blijven. Zo ook op het gebied van eetgedrag en lichaamsbeeld.

Omdat officiële cijfers ontbreken en onderzoeken vaak uitgaan van een cisgender model, blijft een groot deel van deze realiteit buiten het zicht van wetenschap en zorg. Wie niet wordt geteld, verdwijnt simpelweg uit de statistieken – en daarmee ook uit de aandacht van beleid en hulpverlening.

De onderzoeken die er wél zijn, laten keer op keer hetzelfde zien: personen met een trans(gender) of non-binaire identiteit kampen vaker met eetstoornissen en verstoord eetgedrag dan cisgender mensen, en lopen zelfs twee tot vier keer meer risico op eetstoornissymptomen. Ze ervaren constante druk om te voldoen aan onrealistische schoonheidsidealen en worden geconfronteerd met discriminatie, afwijzing en stigma. Die voortdurende spanning werkt door in hun lichaam en geest: verhoogde lichaamsontevredenheid, negatieve emoties en kwetsbaarheid voor verstoord eetgedrag zijn veelvoorkomend.

Volgens non-binaire trans psycholoog en activist Sand Chang laten de dominante beelden van hoe een zogenaamd ‘geldig’ trans lichaam eruit moet zien nauwelijks ruimte voor de overgrote meerderheid van lichamen die afwijken van de norm. Dit sluit niet alleen mensen uit, het vergroot ook de psychische en fysieke schade en bemoeilijkt toegang tot zorg. Zonder aandacht voor de specifieke ervaringen van personen met een trans(gender) of non-binaire identiteit, blijft hun strijd tegen de dieetcultuur grotendeels onzichtbaar – en vaak onbehandeld.

Conclusie: jouw lichaam is van jou
Mensen van alle genders voelen de druk om hun lichaam kleiner te maken, koste wat kost. De invloed van de dieetcultuur is overal voelbaar, maar nog lang niet volledig onderzocht of begrepen. Juist daarom is verder, inclusiever onderzoek hard nodig. Niet alleen om de cijfers vollediger te maken, maar vooral om de zorg eerlijker toegankelijker te maken. Iedereen verdient het om de zorg te ontvangen die ze nodig hebben.

We moeten streven naar een toekomst waarin eetproblematiek minder voorkomt, niet door mensen nog strenger te laten diëten, maar door diëten zelf af te schaffen. Burn diet culture to the ground. Het is absurd dat zo veel mensen hier last van hebben en dat we dat jarenlang hebben geaccepteerd als ‘normaal’.

Bevrijding begint bij het doorzien van de dieetcultuur en het weigeren ons eraan te onderwerpen. Je lichaam is geen project. Het is geen bewijs van je waarde. Het is van jou, en alleen van jou.

Steun LOVER!
LOVER draait sinds de start in 1974 volledig op vrijwilligers en donaties. Wil je dat een van Nederlands oudste feministische tijdschriften blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.