Vergeten vrouwen #14
Kunstenaressen, wetenschapsters en revolverheldinnen
Vergeten Vrouwen 14 Beeld door Eva ten Cate
In de geschiedenisboeken kom je ze niet vaak tegen, maar heldhaftige, geniale en excellerende vrouwen zijn van alle tijden. Ze zijn echter genegeerd, bestolen of simpelweg uit de annalen weggeschreven. Met de reeks Vergeten Vrouwen draagt LOVER bij aan het eerherstel dat ze verdienen. In deze editie: kunstenaressen, wetenschapsters en pioniersters in het Wilde Westen. Plus de échte grondlegster van de moderne gynaecologie.
Marlow Moss (1889–1958)
Marlow Moss was een Britse avant-gardekunstenares en pionierster van het constructivisme. Ze werkte met strakke geometrische vormen en introduceerde dubbele lijnen in haar composities. Als een van de weinige vrouwelijke abstracte kunstenaars in de Europese modernistische beweging speelde ze een sleutelrol in de ontwikkeling van non-figuratieve kunst en neoplasticisme. Als queer vrouw – tegenwoordig zou ze zich waarschijnlijk als non-binair identificeren – kreeg ze tijdens haar leven weinig erkenning. Piet Mondriaan, die notabene door haar beïnvloed werd, kreeg als man meer zichtbaarheid, (financiële) steun en waardering. Meer weten over deze markante kunstenares? Eerder dit jaar publiceerde Florette Dijkstra een prachtige biografie over Marlow Moss: De sprong in het licht.
Charlotte de Huybert (17e eeuw)
Van de dichteres Charlotte de Huybert (1622 – na 1644) is slechts één gedicht bewaard gebleven, maar honderd jaar na haar dood spraken andere (mannelijke) dichters nog steeds vol lof over haar scherpe geest en dichterskwaliteiten. In dat ene bewaarde gedicht uit 1639 uit ze kritiek op de belabberde en beperkende rechtspositie van vrouwen en pleit ze voor (meer) vrouwen als staatshoofd of regeringsleider. In 1643 nam Johan van Beverwijck dit gedicht op in de tweede druk van zijn Van de wtnementheyt des vrouwelicken geslachts, waarin hij haar typeert als "een jonge juffrouw […] die zeer aardig in haar dichten is". Meer informatie over Charlotte de Huybert vind je hier.
Augusta Curiel (1873–1937)
Augusta Curiel was een Surinaamse fotografe, die samen met haar zus Anna een fotostudio runde. Curiel maakte scherpe en technisch geavanceerde foto’s, waarop ze het dagelijks leven, stadsgezichten en industriële ontwikkelingen in Suriname vastlegde. Haar werk vormt daarmee een onschatbare bron van informatie over Suriname aan het begin van de 20e eeuw. Erkenning en waardering kreeg ze hiervoor pas decennia later: als vrouw én als Surinaamse werd er tijdens haar leven weinig aandacht geschonken aan haar uitzonderlijke werk. Meer informatie over Augusta Curiel vind je hier.
Neel Doff (1858–1942)
De in Limburg geboren schrijfster Neel Doff groeide op in bittere armoede. Om haar zusjes en broertjes te behoeden voor hongersnood werkte ze op jonge leeftijd als schildersmodel en sekswerker. Haar literaire talent kwam later aan het licht. In de autobiografische en maatschappijkritische trilogie ‘Keetje’ beschreef ze zeer beeldend de sociale armoede en positie van vrouwen in de 19e eeuw. Omdat Doff in het Frans schreef, wordt haar werk gerekend tot de Franse literatuur. Haar leven en werk vormden de inspiratiebron voor de film Keetje Tippel uit 1975 en het lied Keetje Tippel van de Zangeres Zonder Naam. Meer weten over Neel Doff? Klik hier.
Dinah Washington (1924–1963)
De Amerikaanse zangeres Dinah Washington was een van de meest invloedrijke stemmen in jazz, blues en R&B. Ze stond bekend om haar krachtige dictie en emotionele interpretaties. Washington maakte met haar crossover-hits de Afro-Amerikaanse muziek breed toegankelijk. Vanwege racisme en seksisme in de muziekindustrie kreeg ze, ondanks haar grote muzikale talent, veel te weinig erkenning, prijzen en media-aandacht.
Rachel Carson (1907–1964)
Het boek Silent Spring (1962) van biologe en schrijfster Rachel Carson (VS) geldt als mijlpaal in de milieubeweging. Carson documenteerde de schadelijke effecten van pesticiden op ecosystemen, maakte ecologie toegankelijk voor een breed publiek en legde de basis voor moderne milieubescherming. De chemische industrie bagetelliseerde haar baanbrekende analyses en zette Carson weg als “hysterische vrouw zonder verstand van wetenschap”. Decennia later is haar werk actueler dan ooit.
Catharine van Tussenbroek (1852–1925)
Catharine van Tussenbroek was een van de eerste vrouwelijke artsen van Nederland en zette zich in voor betere gezondheidszorg voor vrouwen. Ze deed onderzoek naar ectopische zwangerschap en pleitte voor economische onafhankelijkheid en onderwijs voor vrouwen. Een jaar na haar overlijden werd in haar naam een fonds opgericht dat beurzen verstrekt aan vrouwen in de wetenschap.
Marietta Blau (1894–1970)
De Oostenrijkse natuurkundige Marietta Blau deed baanbrekend onderzoek naar kosmische straling. Ze ontwikkelde fotografische detectietechnieken waarmee subatomaire deeltjes konden worden geregistreerd. Haar werk legde de basis voor latere ontdekkingen in de deeltjesfysica, maar werd vanwege antisemitisme en seksisme ernstig ondergewaardeerd. Toen haar methoden leidden tot belangrijke ontdekkingen in de deeltjesfysica, ontvingen mannelijke collega’s daar wél Nobelprijzen voor.
Hedy Lamarr (1914–2000)
De in Oostenrijk geboren Hedy Lamarr, artiestennaam van Hedwig Eva Maria Kiesler, is beroemd vanwege de tientallen Hollywood-films waarin ze acteerde. Weinig mensen weten dat ze ook een briljante wetenschapster en uitvindster was. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde ze een technologie om radiogestuurde torpedo’s te beveiligen. Haar uitvinding vormt de basis voor de huidige wifi-, GPS- en Bluetoothtechnologie. Mannen die op haar uitvinding voortborduurden, verwierven prijzen en patenten. Pas vele jaren later, veelal na haar overlijden, kreeg ze zelf de credits voor haar uitvinding. Meer informatie over Hedy Lamarr vind je hier.
Martha Jane Cannary / Calamity Jane (1852–1903)
De Amerikaanse frontierster Martha Jane Cannary, beter bekend onder haar bijnaam Calamity Jane, werkte als scout voor het Amerikaanse leger en was befaamd vanwege haar rijvaardigheid en onverschrokkenheid. Haar legende is grotendeels geromantiseerd, zoals in de film Calamity Jane uit 1953 met Doris Day in de hoofdrol. In sensationele verhalen wordt ze vaak weggezet als excentriek figuur, maar ze speelde een grote rol in het Wilde Westen.
Annie Oakley (1860–1926)
Annie Oakley was een Amerikaanse scherpschutster en de grote ster van Buffalo Bill’s Wild West Show. Deze revolverheldin brak records met haar precisie en droeg bij aan de professionalisering van de schietsport. Ze zette zich ook in voor scholing van vrouwen op het gebied van zelfverdediging. Over haar leven bestaan vele mythen. Zo is in de Broadway-musical Annie Get Your Gun uit 1946 in de slotscène te zien hoe Oakley opzettelijk een wedstrijd verliest om het ego van haar toekomstige echtgenoot te beschermen. In werkelijkheid won ze zijn hart door hem te verslaan tijdens een shoot-out.
Mary Fields (ca. 1832–1914)
Mary Fields, ook wel Stagecoach Mary of Black Mary, was de eerste Afro-Amerikaanse vrouw met een vaste aanstelling als postkoerierster. Onder extreme omstandigheden bracht ze in het ruige Wilde Westen de post rond. Lees hier meer over deze bijzondere vrouw, haar bewogen leven en haar ongelooflijke doorzettingsvermogen.
Anarcha Westcott (ca. 1828–1857)
De tot slaaf gemaakte Afro-Amerikaanse Anarcha Westcott werd zonder toestemming onderworpen aan medische experimenten. Haar gedwongen bijdragen leidden tot medische doorbraken in de gynaecologie. Tegenwoordig wordt ze erkend als slachtoffer én onbedoelde grondlegger van moderne vrouwengeneeskunde, maar de medische eer ging voorheen naar haar folteraar J. Marion Sims, als ‘vader van de gynaecologie’.
Meer vergeten vrouwen leren kennen? Eerder publiceerde LOVER onder meer:
Vergeten vrouwen (24 juni 2018)
Eerherstel voor oervrouwen (20 november 2020)
Vergeten vrouwen #8 - verzetsspecial (5 mei 2023)
Vergeten vrouwen #11 – vrouwen in de filosofie (29 januari 2025)
Vergeten vrouwen #13 - vrouwen van kleur als grondleggers van technologische innovaties (1 juli 2025)
Tot slot een decembertip: de scheurkalender 2026 Vrouwen in de geschiedenis. Leuk om cadeau te geven, nog leuker om zelf te houden.
Steun LOVER!
LOVER draait al ruim vijftig jaar uitsluitend op vrijwilligers en donaties. Wil je dat een van Nederlands oudste feministische tijdschriften blijft bestaan? Help ons door een (eenmalige) donatie. Elke euro is welkom en wordt gewaardeerd. Meer informatie vind je hier.